Zanim przystąpisz do jakiegoś kursu z Excela, może warto poznać historię tego programu? Jak to się stało że Excel jest dziś najpopularniejszym oprogramowaniem od arkuszy kalkulacyjnych? Ten artykuł opowie ci dlaczego Excel i pakiet Office stał się królem na rynku. Aby zacząć wiedz jedno – arkusze kalkulacyjne istnieją od setek lat.

Na początku były one ręcznie sporządzane na dużych kartkach papieru przez urzędników i księgowych, po to aby podsumowywać dane finansowe. Jak więc przeszliśmy od kartek papierowych do punktu w którym jesteśmy dzisiaj?

Początki komputerów i arkuszy kalkulacyjnych

Pierwszy komputerowy arkusz kalkulacyjny został stworzony przez profesora Richarda Mattesich, który w 1961 r. opracował „Elektroniczny arkusz kalkulacyjny”. Celem tego programu było aby ułatwić pracę księgowym.

Komputery osobiste (komputery PC) jeszcze wtedy nie wynaleziono, więc arkusz kalkulacyjny Mattesich można było użyć jedynie na ogromnym (i niezwykle kosztownym) komputerze “mainframe”. Na takie komputery było stać jedynie duże korporacje, takie jak AT & T, Bell i General Motors w Kanadzie i USA.

Na początku lat 1970-tych, komputery oparte na mikroprocesorach zaczęły zastępować komputery “mainframe”. Te komputery z mikroprocesorami były pierwszymi “komputerami osobistymi” (PC). Aby móc korzystać z takiego komputera trzeba było wtedy być technikiem co zna kod maszynowy lub kod asembla. Dlatego też bardzo mało ludzi umiało używać komputer.

W 1975 roku dwóch młodych entuzjastów komputerowych, Paul Allen i Bill Gates, mieli niezwykle ambitną wizję. Chcieli oni aby na każdym biurku w każdym domu leżał komputer osobisty. Ten duet stworzył firmę o nazwie Microsoft (nazwa jest wzięta od dwóch słów z angielskiego: “microcomputer” i “software”). Ich plan zakładał że stworzą oprogramowanie które pozwoliłoby każdemu używać komputera.

Excel nie był pierwszym programem!

W 1978 roku inny młody entuzjasta komputerowy, Dan Bricklin, wpadł na pomysł aby stworzyć „komputerowy arkusz kalkulacyjny”, który będzie działał na komputerach PC. Jego pierwszy prototyp „arkuszu kalkulacyjnego” zawierał tylko pięć kolumn i 20 wierszy. Po stworzeniu tego prototypu, Dan nie wiedział jak dalej rozwijać program. Dlatego też rozpoczął współpracę z innym programistą, Bobem Frankston, aby móc polepszyć program. Bob Frankston sprawił że “arkusz kalkulacyjny” stał się bardziej praktyczny i wydajniejszy. Sprawił też że dało się go uruchomić na mikro-komputerze. I tak narodził się VisiCalc, pierwszy program co zawierał arkusze kalkulacyjne i który dało się urochmić na PC.

W trzecim kwartale 1978 roku, Dan Bricklin i Bob Frankston zwerbowali Daniela Fylstra do swojej firmy ze względu na jego umiejętności w dziedzinie marketingu. Chcieli aby VisiCalc osiągnął sukces na rynku. Daniel Fylstra tak wypromował VisiCalc i mikro-komputery że wielu przedsiębiorstw zaczęło inwestować w (jak na tamte czasy) drogie mikro-komputery. Wtedy VisiCalc został sprzedany w około milionach egzemplarzy.

W 1980 roku IBM podpisał umowę z Billem Gatesem tak aby Microsoft napisał system operacyjny dla komputera IBM PC. Rezultatem tej umowy był MS-DOS (Disk Operating System Microsoft). Dzięki temu systemowi operacyjnemu każdy mógł używać komputera. Pierwszy IBM PC z systemem MS-DOS wszedł na rynek w 1981 roku.

VisiCalc zbyt wolno zareagował na wprowadzenie IBM PC. Konkurencja VisiCalca wykorzystała to. W 1983 powstał nowy program od arkuszy kalkulacyjnych, który nazywał się “Lotus 1-2-3”. Nazywał się tak ponieważ miał powiązanie z (1) arkuszami kalkulacyjnymi, (2) wykresami (3) i miał możliwość dostępu do baz danych. Ponieważ Lotus 1-2-3 był bardzo atrakcyjnym pakietem, program ten stał się bardzo szybko popularny. W 1985 roku Lotus Development Corporation (który wypuścił na rynek Lotus 1-2-3), założony przez Mitchell Kapor i Jonathan Sachs wykupił VisiCalca i tak VisiCalc został wyeliminowany z rynku.

Rodzi się Excel

Tymczasem Microsoft udostępnił nowy program do arkuszy kalkulacyjnych o nazwie Multiplan w 1982 roku. Ten program mógł być używany na systemach CP/M, Apple, IFNAM i MS-DOS. Jednak nigdy nie zdobył takiej popularności czy udziału na rynku jak Lotus 1-2-3. W międzyczasie Microsoft pracował też nad nowym systemem operacyjnym i w listopadzie 1985 roku wydany został Windows w wersji 1.0. Teraz zamiast wpisywać komendy do systemu MS-DOS, mysz mogła być używana do klikania i rozwijania menu. Ten system przypominał znajomy nam dzisiejszy „Windows”.

Pierwsza wersja programu Excel została wydana w 1985 roku, ale była ona dla komputerów Apple z systemem Mac OS a nie dla MS-DOS lub Windows. To było sprytne posunięcie przez Microsoft, ponieważ nie wprowadził Excela w bezpośrednią konkurencję z Lotus 1-2-3 i to dało Excelowi przewagę. Excel 1.0 uruchomiony na Mackintosh z GUI (Graphical User Interface) miał możliwości klikania myszą, w przeciwieństwie do innych komputerów z klawiaturą na których działał Lotus 1-2-3 i Multiplan. Wiele firm zakupywało komputery Mac, aby móc skorzystać z łatwej w obsłudze grafiki i Excela.

Windows 2.0 został wydany w grudniu 1987 roku i mniej więcej w tym samym czasie został wydany pierwszy Excel na PC (wersja 2.0). To było trzy lata zanim Lotus zdołał udoskonalić swojego Lotus 1-2-3 co dało Excelowi przewagę. Wkrótce po wypuszczeniu na rynek Excela 2.0 ten program stał się jednym z flagowych produktów Microsoftu. W roku 1988 Microsoft stał się liderem na świecie jeśli chodzi o sprzedaż systemów operacyjnych dla PC. Wtedy też wizja Allena i Gatesa „komputer na każdym biurku” zaczęła się spełniać. Windows 3.0 (1990) i Windows 3.1 (1992) sprzedano w 10 milionach egzemplarzy w ciągu pierwszych dwóch lat po ich wpuszeniu na rynek. Excel 3.0 (dla Windows) również wydany w 1990 roku okazał się sukcesem.

Mimo że Lotus 1-2-3 utrzymywał rozsądny udział na rynku, to jego producenci popełnili duży błąd nie rozwijająć swojego programu. I dlatego też Lotus 1-2-3 został totalnie zdominowany przez Excel 4.0 (1992). Excel 4.0 był też pierwszą wersją Excela która miała powiązanie z Word i PowerPoint. Cały pakiet został nazwany „Microsoft Office”.

Excel 5.0 (1993) był dużym ulepszeniem. Można w nim było stworzyć wiele arkuszy i wspierał kod VBA (Visual Basic for Applications, czyli makra).

W roku 1995 świat zobaczył kilka znaczących usprawnień wraz z opublikowaniem 32-bitowego Windows’a 95, który sprzedał się w nakładzie siedmiu milionów egzemplarzy w ciągu pierwszych pięciu tygodni.

Windows 95 i jego starsze wersje były używane na około 80% komputerów na świecie. Windows 95 jako pierwszy zawierał menu Start, pasek zadań, opcję minimalizacji, maksymalizacji i przycisków zamknij na każdym oknie. Miał wbudowaną obsługę Internetu, Dial-Up Networking i technologie Plug-and-play która sprawiła że wszystkie instalacje nowego sprzętu czy oprogramowania były dziecinnie łatwe.

1995 był także rokiem w którym naprawdę wystartował Internet. Ludzie zaczęli używać pocztę elektroniczną (e-mail) i World Wide Web (czyli przeglądarke internetową).

Excel wraz z innymi programami pakietu Office 95, został wydany w 32-bitowej wersji w roku 1995. Był on nazywany jako Excel dla Windows 95 lub po prostu Excel 95. Ustnie mówiło się też Excel 7 (ponieważ na rynek nigdy nie został wypuszczony Excel w wersji 6).

Excel 8.0, znany jako Excel 97 zawierał nowy interfejs, VBA i wprowadzono kilka nowych funkcji, takich jak formularze użytkownika i sprawdzanie poprawności danych. Wersje Excela od 9.0 do 11, znane jako Excel 2000, Excel 2002 i Excel 2003 wprowadzano z drobnymi ulepszeniami.

W tym okresie Windows również przeszedł różne aktualizacje z Windows 98, Windows 2000, Windows Me (dla komputerów domowych) i Windows XP (2001).

XP jako pierwszy system Microsoftu został wydany w wersji 64 bitowej co oznaczało znaczną poprawę pracy w porównaniu z poprzednimi wersjami.

Zarówno Windows Vista (wydana w 2006) i Excel 2007 (wersja 12) wprowadziła znaczne zmiany, zarówno w wyglądzie jak i funkcjonalności.

Nowoczesność: Jak sytuacja Excela wygląda dzisiaj

W Excelu 2007, rozwijane menu tekstowe z wcześniejszych wersji zostały zastąpione przez ikony na górnej wstążce. Liczba możliwych kolumn wzrosła z 256 do 16384, liczba możliwych wierszy wzrosła z 65,536 do 1.048.576 (w excelu 95 było możliwe tylko 16.384 wierszy). Znaczne ulepszone zostały pewne cechy programu takie jak sortowanie, filtrowanie i formatowanie warunkowe. Pliki mogły też być zapisane w formacie Open Office XML. Mimo wszystkich zmian w programie Excel 2007 to dalej możliwa jest kompatybilność z poprzednimi wersjami Excela. Excel 2007 może otwierać pliki starszych wersji (.xls) oraz starsze wersje Excela mogą otworzyć pliki pochodzące od Excela 2007 (.xlsx). Jedyne co np. Excel 2003 potrzebuje do otwarcia pliku co pochodzi od Excela 2007, to “Compatibility pack”.

W październiku 2009 roku został wydany Windows 7 (z wieloma nowymi funkcjami), który szybko stał się najszybciej sprzedającym się systemem operacyjnym w historii. Na samym początku Microsoft sprzedawał siedem egzemplarzy na sekundę.

Najnowsza wersja Excela to wersja 14 zwana również jako Excel 2010 (nie ma wersji 13). Nowy Excel ma kilka nowych funkcji, ale niestety za mało by Excel 2010 wprowadził jakieś istotne zmiany. I oto gdzie jesteśmy dzisiaj.

Nadal istnieje wiele innych arkuszy kalkulacyjnych, np. Excel dla komputerów Mac (najnowsza wersja to Excel 2011), Microsoft Works Spreadsheet (pierwszy raz wydany w 1987 roku, wersja 9 jest dostępna jako część Works Suite – ten pakiet jest bardzo podobny do pakietu Office, ale zawiera on mniej funkcji i jest tańszy), “Numbers” (jest on częścią pakietu Apple iWorks) i Lotus 1-2-3 (obecnie należy do IBM, a najnowsza wersja to 9.8).

Technologia komputerowa i rozwój oprogramowania postępuje w zawrotnym tempie. Przeszliśmy od pierwszego prymitywnego komputera na którym działał jedynie „Elektroniczny arkusz kalkulacyjny” aż do tego co mamy dzisiaj. Zawdzięczmy to między innymi tej ambitnej wizji która należała do dwóch młodych entuzjastów komputerowych, których arkusz kalkulacyjny teraz króluje.

Teraz skoro już znasz historię tego programu, to czy chciałbyś się go nauczyć? Jeżeli szukasz darmowego kursu z Excela 2007 dla początkujących, to tutaj je znajdziesz. Jeśli z kolei potrzebujesz nauczyć się Excela dla zaawansowanych, to wejdź tutaj. Do zobaczenia!